Afval en schoonmaak

Verzamel al het wegwerpmateriaal dat besmet is met cytostatica in Specifiek Ziekenhuis Afvalbakken (SZA), bij voorkeur geplaatst in een houder met een voetpedaal. De houders voor de SZA-bakken dienen periodiek te worden schoongemaakt. De SZA-bakken zijn zo ontworpen dat een goed gesloten deksel lekkage te allen tijde voorkomt.

Trek na het schoonmaken de handschoenen op een veilige wijze uit (zonder opnieuw vingers en polsen etc. te besmetten). Werp de besmette handschoenen in het SZA-vat of in de bedrijfsafvalzak die aan de schoonmaakkar hangt. De laatste optie kunt u kiezen als dit in het schoonmaakproces praktischer is en het risico op blootstelling aan de inhoud van de afvalzak minimaal is. Bijvoorbeeld als de handschoenen in de afvalzak ‘binnenste buiten’ zijn en de bedrijfsafvalzak na werkzaamheden direct wordt dichtgeknoopt en in een afvalcontainer wordt geworpen. Gooi besmette handschoenen niet in de gewone prullenbak.

Bekijk onderstaand filmpje over verantwoord handschoenen aan- en uittrekken.

Tot 7 dagen na behandeling kunnen de excreta van een patiënt nog cytostatica bevatten (zij het circa 1.000 keer verdund vergeleken met de oorspronkelijk toegediende cytostaticumoplossing). Voorkom daarom bij het afvoeren van urine, feces en andere lichaamsvloeistoffen blootstelling hieraan. Reinig en desinfecteer bedpannen en urinalen verantwoord en hygiënisch. Hiervoor zijn twee dingen belangrijk:

1. De bedpanspoeler moet zijn voorzien van een zogenaamd omkeermechanisme voor bedpannen en urinalen.
2. Maak zo mogelijk de bedpanspoeler ook geschikt voor bokalen, urine-emmers, po-emmers afkomstig uit de postoel en braakemmers/bekkens, zodat deze niet handmatig hoeven worden leeggegoten en zonder morsen zijn te plaatsen.

Voor bedpanspoelers gelden nog meer aandachtspunten als het gaat om aanschaf, onderhoud, gebruik en schoonmaak:

• Bedpanspoelers moeten adequaat reinigen. Dat houdt in dat bedpannen en dergelijke na een spoelbeurt vrij zijn van cytostatica (of andere gevaarlijke stoffen). Voor dit doel wordt het voorgeschreven reinigings- en ontkalkingsmiddel (eventueel gecombineerd) voor bedpanspoelers gebruikt. Bij vervanging van de vaten moet verwisseling niet mogelijk zijn.
• Bedpanspoelers zijn te desinfecteren conform de gestelde eis. Na de reiniging volgt een thermische desinfectie van minimaal 20 seconden bij 85 °C. Na desinfectie is het aantal micro-organismen zodanig verlaagd dat het risico van urinale overdracht van micro-organismen is te verwaarlozen.
• Draai altijd een volledig programma.
• Reinig de bedpanspoeler wekelijks aan de buitenzijde. Besteed hierbij speciaal aandacht aan de rubber afdichtingsring.
• Laat de bedpanspoeler eenmaal per jaar onderhouden en testen (valideren) door de technische dienst. De validatie geldt voor zowel het spoelen als de desinfectie.

Geef bij de technische dienst aan dat urine in deze bedpanspoeler cytostatica bevat, zodat zij bij storingen de juiste voorzorgsmaatregelen nemen, bijvoorbeeld het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals handschoenen,  overschort en zo nodig een mondkapje. Zorg ervoor dat de bedpanspoeler, indien mogelijk, het programma afrondt. Laat de medewerkers van de afdeling de bedpanspoeler leeghalen (zij weten wat zich in de bedpanspoeler bevindt en of hier risico’s aan verbonden zijn).

Alleen medewerkers die op de hoogte zijn van de risico's van het werken in een ziekenhuis (besmetting met cytostatica, micro-organismen e.d.) mogen besmet wasgoed en SZA-bakken transporteren. Handschoenen zijn niet nodig bij transport van SZA-vaten tenzij contact met besmet materiaal mogelijk is.

Transporteer cytostatica-afval in SZA-bakken in een voor dit doel toegeruste transportwagen.

Let bij het gebruik van transportwagens op het volgende:

• Borg de lading goed tegen vallen tijdens transport.
• Zorg ervoor dat lekkage uit de transportverpakkingen niet leidt tot besmetting buiten de transportwagen.
• Zie toe op periodiek onderhoud en schoonmaak van de transportwagen. Neem dit op in een protocol.

Voer besmet wasgoed af in een gesloten systeem. Maak gebruik van speciale plastic waszakken met een waarschuwingsteken. De waszakken kunnen, in overleg met de wasserij, ook op een andere manier herkenbaar zijn, bijvoorbeeld door gebruik te maken van een afwijkende kleur. Bij transport van linnengoed in gesloten zakken is het dragen van handschoenen niet nodig.

Het ziekenhuis moet de wasserij informeren over de gebruikte verzamelmethode, zodat de wasserij haar beheersmaatregelen daarop kan afstemmen.

Er is een schoonmaakprotocol aanwezig voor ruimten waarin wordt gewerkt met:

• cytostatica;
• excreta die besmet zijn met cytostatica;
• voorwerpen die mogelijk besmet zijn met cytostatica.

Denk bij het opstellen van dit protocol aan een aantal belangrijke items en sluit zoveel mogelijk aan bij bestaande reinigings- en schoonmaakprotocollen:

• Zorg voor werkinstructiekaarten per ruimte.
• Wijs bij voorkeur per afdeling een zogenoemde 'aandachtsvelder schoonmaak' aan, die contact onderhoudt met de schoonmaakdienst en er (mede) op toe ziet dat de gemaakte afspraken worden nagekomen.
• Laat de aandachtsvelder ook extra aandacht besteden aan tijdelijke cytostaticaruimten. Voor deze ruimten is in die situatie een andere werkwijze nodig dan normaal; alleen een gevaarsaanduiding op de deur is niet voldoende. Zie erop toe dat de aandachtsvelder samen met de schoonmaakafdeling zorgt voor de juiste informatie, instructie, extra materialen en toezicht.
• Wijs als het kan, vanuit de schoonmaakdienst een ‘cyto-coach’ aan, die gespecialiseerd is in het onderwerp cytostatica. Die coach kan vragen beantwoorden en contacten onderhouden met de arbodienst.

Items schoonmaakprotocol algemeen:

• Reserveer schoonmaakmaterialen voor met cytostatica besmette ruimten.
• Verstrek nitril handschoenen.
• Laat nooit een hogdrukspuit gebruiken voor de reiniging van sanitaire ruimten.
• Periodiek reinigen van de houders van SZA-vaten.
• Periodiek reinigen van de bedpanspoeler.
• Periodiek reinigen van transportwagens waarmee SZA-vaten en waszakken met besmet wasgoed worden vervoerd.
• Periodiek reinigen van bedden /matrassen.
• Voer de huishoudelijke reiniging volgens de onderstaande richtlijnen uit:
  • Werk van ‘schoon’ naar ‘vuil’ bij het reinigen van oppervlakken die met cytostatica kunnen zijn besmet. Reinig dus eerst de oppervlakken met de minste kans op besmetting en als laatste de oppervlakken met de grootste kans op besmetting.
  • Reinig kritische plekken, zoals de infuuspaal, de bedrand, het handvat en het bedieningspaneel van de infuuspomp.
  • Gebruik per kamer en per sanitaire unit meerdere schone microvezel doeken. Voorkom dat (sop)water en spoelwater met cytostaticaresten besmet worden.
• Beschouw het gehele interieur van sanitaire ruimten vóór reiniging als besmet. De meest besmette plaatsen zijn (in volgorde):
  • Toiletpotten inwendig
  • Toiletbril
  • Vloer naast toiletpot
  • Kranen
  • Wasbakken/douchevloer
• Werkwijze:
  • Reinig deurknoppen, schakelaars, handgrepen, spiegels enz.
  • Reinig wasbakken en kranen
  • Reinig wanden
  • Reinig de toiletbril
  • Reinig de toiletpot
  • Reinig de vloer

Aandachtspunt: gebruik per sanitaire unit meerdere schone microvezeldoeken. Voorkom dat (sop)water en spoelwater met cytostaticaresten besmet worden.

Items schoonmaakprotocol disposable microvezeldoekjes:

• Gebruik nitril handschoenen.
• Verstrek desgewenst basische of pH-neutrale schoonmaakmiddelen.
• Verstrek disposable microvezeldoekjes voor de werkoppervlakken en een dweil of mop voor de vloer.
• De vloer van een toedieningsruimte mag (dagelijks) droog gewist worden, mits deze ook één keer per week nat gereinigd wordt.
• Gebruik disposable microvezeldoekjes voor de reiniging van de kritische oppervlakken (dat wil zeggen oppervlakken met een grote kans op besmetting).
• Gebruik een dweil of mop voor de vloer.

Items schoonmaakprotocol re-usable microvezeldoekjes:

• Zorg bij gebruik van re-usable microvezelmaterialen voor een systeem waarin de microvezeldoekjes veilig zijn te verzamelen.
• De vloer van een toedieningsruimte dagelijks klamvochtig reinigen.
• Stop re-usable materiaal (microvezel) in een waszak voor besmet wasgoed.

Trek na het schoonmaken de handschoenen op een veilige wijze uit (zonder opnieuw vingers en polsen etc. te besmetten). Werp de besmette handschoenen in het SZA-vat of in de bedrijfsafvalzak die aan de schoonmaakkar hangt. Voor de laatste optie kunt u kiezen als dit in het schoonmaakproces praktischer is en het risico op blootstelling aan de inhoud van de afvalzak minimaal is. Dit is bijvoorbeeld het geval als de handschoenen in de afvalzak ‘binnenste buiten’ zijn en de bedrijfsafvalzak na werkzaamheden direct wordt dichtgeknoopt en in een afvalcontainer wordt geworpen. De afvalcontainer wordt door de logistieke dienst opgehaald, geleegd in de afvalpers en vervolgens gereinigd. Gooi besmette handschoenen nooit in de gewone prullenbak op een patiëntenkamer of verpleegpost.

Hieronder ziet u in een filmpje hoe u verantwoord een badkamer schoonmaakt van een cytostatica-afdeling.

Controle van de schoonmaak gebeurt aan de hand van veegproeven. Roep hiervoor de hulp in van een deskundige van de Arbodienst. De deskundige ziet toe op het nemen van de veegmonsters en laat ze vervolgens controleren op cytostatica. Op grond van de resultaten kan het schoonmaak- of het controleprotocol worden bijgesteld. Het is niet mogelijk en ook niet nodig om de veegproeven op alle toegepaste cytostatica te laten controleren.

Hier vindt u het landelijke protocol 'Meetstrategie en werkinstructie veegproeven cytostatica'.