Magneetvelden: gezondheidsrisico's en eigenschappen
Risicobronnen
De voornaamste risicobronnen van werken met een MRI zijn:
- De aanwezigheid van een heel sterk statisch magneetveld. Hoe dichter bij de scanner hoe sterker het magneetveld. Dit magneetveld staat altijd aan.
Bij snel bewegen van het hoofd voor de opening van de scanner is een variërend magneetveld te ervaren, dit kan wat duizeligheid of misselijkheid veroorzaken of een metaalsmaak in de mond geven. Deze verschijnselen zijn kortdurend en hebben geen blijvende effecten. Deze verschijnselen neemt niet iedereen waar, dit is sterk persoonsafhankelijk. Wel worden deze effecten sterker bij hogere veldsterkte van het magneetveld. Rustig bewegen, met name met het hoofd, maakt de verschijnselen zo klein mogelijk. - De schakelende gradiëntenvelden zijn alleen aanwezig tijdens het scannen. Zij kunnen een hoog geluidsniveau veroorzaken.
In de praktijk is het strooiveld van de schakelende gradiëntenvelden direct buiten de scanner zo laag dat ze geen ander effect dan geluid veroorzaken. Alleen als iemand zich tijdens het scannen met (een deel van) zijn lichaam in de tunnel van de scanner bevindt, zijn effecten mogelijk. Er is een kleine kans dat er een kriebelig gevoel kan ontstaan, typisch in de armen of bij de rug, door perifere zenuwstimulatie. Dit effect is kortdurend en heeft geen blijvend effect. Het MRI-systeem beperkt deze effecten, en het beschermingsniveau van een medewerker ligt op gelijk niveau van dat van een patiënt. - De warmte die door de radiofrequente velden in het lichaam wordt gedeponeerd. Deze RF-velden zijn alleen tijdens het scannen aanwezig zijn.
In de praktijk is het strooiveld van de RF-velden direct buiten de scanner zo laag dat ze geen effecten veroorzaken. Alleen als iemand zich tijdens het scannen met (een deel van) zijn lichaam in de tunnel van de scanner bevindt, zijn effecten mogelijk. Het MRI-systeem is voor dit soort opwarmingseffecten beschermd, en het beschermingsniveau van een medewerker ligt op gelijk niveau van dat van een patiënt. Dat wil zeggen dat mogelijke opwarming door RF velden minder dan 1 ºC is, en daarmee veilig is.
Al deze drie velden zijn ook de reden voor medische contra-indicaties voor medewerkers die de MRI-scanruimte in willen, enkele voorbeelden vindt u hier.
Geen blijvende gezondheidseffecten
Er wordt regelmatig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van MRI op de mens. Tot nu toe zijn geen schadelijke effecten aangetoond. De umc's volgen de gezondheidsonderzoeken naar de effecten van MRI en actualiseren de MRI-arbocatalogus bij nieuwe ontwikkelingen.
Het statische magneetveld wordt opgewekt met een magneetspoel die vaak van supergeleidend materiaal is gemaakt. Als de grootte en de richting van het magneetveld niet in de tijd varieert, spreekt men van een statisch magneetveld. Bij vrijwel alle MRI-systemen is dit statische magneetveld continu, dat wil zeggen 24 uur per dag, aanwezig. De magnetische veldsterkte van MRI-systemen varieert van 0,2 - 1,0 T meestal in zogenaamde open systemen, tot 0,5 - 3,0 T voor de huidige gangbare klinische systemen. Voor wetenschappelijk onderzoek worden in Nederland ook 7 T-systemen gebruikt. Ter vergelijking: het (statische) magneetveld van de aarde heeft in Nederland een sterkte van ongeveer 50 microtesla, terwijl de sterkte van een koelkastmagneet in de orde van grootte van enkele millitesla is.
Naast een statisch magneetveld zijn er schakelende magneetvelden nodig om het MRI-signaal te lokaliseren en zo een beeld te maken. Deze schakelende magneetvelden genereren een lineaire veldgradiënt en worden daarom ook wel gradiëntvelden genoemd. De gradiëntvelden worden op een tijdschaal van milliseconden aan- en uitgeschakeld en genereren daarmee een magnetisch veld in het kHz-bereik.
Om het MRI-signaal te krijgen is, naast een statisch magneetveld en schakelende gradiëntvelden, ook een radiofrequent elektromagnetisch veld nodig. De frequentie van dit elektromagnetische veld hangt af van de sterkte van het statische magneetveld en de gebruikte atomen. Dit soort elektromagnetische velden worden ook gebruikt om radio signalen mee uit te zenden, en worden daarom ook radiofrequente of kortweg RF-velden genoemd.