Pagina-inhoud
Cryogene stoffen
Veilig werken
Gassen zijn vloeibaar of vast te maken door verhoging van druk of door sterke afkoeling. Gassen die bij zeer lage temperaturen (beneden 150℃) vloeibaar (of vast, zoals bij koolzuur) zijn geworden, heten cryogene stoffen. Cryogene stoffen hebben, naast hun (gevaarlijke) stofeigenschappen extra risico’s die te maken hebben met hun lage temperaturen. Deze risico’s zijn onder te verdelen in:
- Effecten van de lage temperatuur op de omgeving waarmee zij in aanraking komen, zoals verbrossing van materialen en bevriezing van ledematen.
- Effecten van drukvorming vanwege de snelle verdamping, zoals explosiegevaar van ampullen.
- Daarnaast moet iedereen die met cryogene stoffen werkt, rekening houden met alle andere eigenschappen van het gas, zoals de mate van zuurstofverdrijving en de brandbaarheid.
Bekijk bovenstaande video: Veilig werken met cryogene stoffen.
Welke stoffen
De meest toegepaste cryogene stoffen in ziekenhuizen zijn:
- argon
- helium
- stikstof
- zuurstof
Risico’s beperken
Als u werkt met cryogene stoffen, gebruik dan geschikte persoonlijke beschermings- en hulpmiddelen. Denk hierbij aan:
- Hulpmiddelen, zoals:
- tangen
- pincetten
- dippers (kannetjes met een lange steel)
- draagbare detectieapparatuur voor zuurstof of koolzuur (indien nodig)
- Persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals:
- cryogene handschoenen
- gelaatsscherm of veiligheidsbril
- overschort
- dichte schoenen
Voor het werken met persoonlijke beschermingsmiddelen gelden de volgende regels:
- Draag schone, droge kleding die is vervaardigd van natuurlijke materialen.
- Bedek bij voorkeur de armen en benen volledig en draag dicht schoeisel.
- Gebruik een werkschort als bescherming voor kleren.
- Gebruik speciale isolerende handschoenen wanneer de kans bestaat dat druppels van het koude gas op de handen terechtkomen. De handschoenen moeten gemaakt zijn van materialen die niet bros worden bij lage temperaturen.
- Draag ook handschoenen wanneer direct contact met koude delen van de installatie mogelijk is.
- Gebruik goede oogbescherming, bij voorkeur totale gelaatsbescherming. De ogen zijn namelijk zeer kwetsbaar.
- Zorg dat de beschermingsmiddelen snel verwijderd kunnen worden wanneer het zeer koude gas ermee in aanraking is gekomen. Ze mogen dus in geen geval te strak zitten.
Ruimtes
In ruimtes met cryogene stoffen zijn de volgende voorzieningen aanwezig:
- een waarschuwingsteken bij de toegangsdeur
- voldoende ventilatie met vloerafzuiging
- O2-detectie en alarmering
Vaten
Voor vaten met cryogene stoffen gelden de volgende veiligheidsregels:
- Houd rekening met mogelijke drukvorming in vaten en onderdelen van de installatie. Zorg dat de overdrukventielen functioneren. Draagbare vaten mogen daarom niet worden afgesloten met een deksel zonder overdrukbeveiliging.
- Plaats opslagvaten zoveel mogelijk in aparte, centrale ruimtes, en sluit ze bij voorkeur aan op een automatisch vulsysteem.
- Werk om fysieke belasting te voorkomen met een takel om zware rekken met monster uit grote opslagvaten te halen.
- Vervoer transportvaten met een transportwagen. Laat deze nooit onbeheerd achter.
- Vervoer open vaten niet in een lift waar personen in aanwezig zijn.
- Laat vaten en vulsystemen periodiek controleren of keuren en onderhouden door de leverancier of een onderhoudsdienst.
- Gebruik uitsluitend roestvrijstalen of aluminium open dewarvaten. Glazen open dewarvaten zijn vanwege het implosiegevaar niet geschikt voor cryogene vloeistoffen.
- Gebruik voor opslag van kleine hoeveelheden cryogene stoffen alleen speciaal hiervoor ontwikkelde vaatjes. Gebruik dus nooit een gewone thermosfles!
- Zorg voor stickers op de vaten met volgende gegevens:
- risico’s
- gevarentekens
- handelwijze bij calamiteiten
Leverancier
Raadpleeg de veiligheidsinformatie die de leverancier over de cryogene stoffen of over de betrokken apparatuur meelevert.
Good practice: bereken de hoeveelheid vloeibaar stikstof in een ruimte
Dit is een rekentool die te gebruiken is om wat ‘gevoel’ te krijgen bij de hoeveelheid vloeibaar stikstof die in een ruimte staat opgeslagen. Dit in relatie tot de ventilatievoud (in h-1) en de grootte van de ruimte (in m3). Met de kleuren groen, oranje en rood wordt aangegeven of er sprake is van een veilige, minder veilige of gevaarlijke situatie. Voor droogijs (vast CO2) is een gelijksoortige berekening beschikbaar.
Berekening cryoruimten (Een xlsm-bestand wordt naar uw computer gedownload, klik in het sheet op tabblad <open>. Negeer de melding over de macro’s.)