Cryogene stoffen

Gassen kunnen vloeibaar worden gemaakt door verhoging van druk of door sterke afkoeling. Gassen die bij zeer lage temperatuur vloeibaar (of vast, zoals bij koolzuur) zijn geworden zijn cryogene stoffen. De speciale risico’s van cryogene stoffen komen voort uit hun lage temperaturen. Deze risico’s zijn onder te verdelen in:

• Effecten op de omgeving waarmee zij in aanraking komen, zoals verbrossing van materialen en bevriezing van ledematen;
• Effecten van drukvorming vanwege de snelle verdamping, zoals explosiegevaar van ampullen. Daarnaast moet iedereen die met cryogene stoffen werkt, rekening houden met alle andere eigenschappen van het gas, zoals de mate van zuurstofverdrijving en de brandbaarheid.

Welke stoffen

De meest toegepaste cryogene stoffen in ziekenhuizen zijn:

• Argon;
• Helium;
• Stikstof;
• Zuurstof.

Wanneer u laat werken met cryogene stoffen moeten er voldoende persoonlijke beschermings- en hulpmiddelen aanwezig zijn. Denk hierbij aan:

• Hulpmiddelen, zoals:
  • Tangen;
  • Pincetten;
  • Dippers (kannetjes met een lange steel);
• Persoonlijke beschermingsmiddelen.

Persoonlijke beschermingsmiddelen

Instrueer medewerkers over de persoonlijke beschermingsmiddelen en zie er op toe dat zij zich houden aan de volgende regels:

• Draag schone, droge kleding die is vervaardigd van natuurlijke materialen;
• Bedek bij voorkeur de armen en benen volledig en draag dicht schoeisel;
• Gebruik een werkschort als bescherming voor kleren;
• Gebruik speciale isolerende handschoenen wanneer de kans bestaat dat druppels van het koude gas op de handen terechtkomen. De handschoenen moeten gemaakt zijn van materialen die niet bros worden bij lage temperaturen;
• Draag ook handschoenen wanneer direct contact met koude delen van de installatie mogelijk is;
• Gebruik goede oogbescherming, bij voorkeur totale gelaatsbescherming. De ogen zijn namelijk zeer kwetsbaar;
• Zorg dat de beschermingsmiddelen snel verwijderd kunnen worden wanneer het zeer koude gas ermee in aanraking is gekomen. Ze mogen dus in geen geval te strak zitten.

In ruimtes waar zich cryogene stoffen bevinden, moeten de volgende voorzieningen aanwezig zijn:

• Een waarschuwingsteken bij de toegangsdeur;
• Voldoende ventilatie met vloerafzuiging;
• O2-detectie en alarmering.

Voor vaten met cryogene stoffen gelden de volgende veiligheidsregels:

• Houd rekening met mogelijke drukvorming in vaten en onderdelen van de installatie. Zorg dat de overdrukventielen functioneren. Draagbare vaten mogen daarom niet worden afgesloten met een deksel zonder overdrukbeveiliging;
• Plaats opslagvaten zoveel mogelijk in aparte, centrale ruimtes, en sluit ze bij voorkeur aan op een automatisch vulsysteem;
• Werk met een takel om zware rekken met monster uit grote opslagvaten te halen, om fysieke belasting te voorkomen;
• Vervoer transportvaten met een transportwagen. Laat deze nooit onbeheerd achter;
• Vervoer open vaten niet in een lift waar personen in aanwezig zijn;
• Laat vaten en vulsystemen periodiek controleren of keuren en onderhouden door de leverancier of een onderhoudsdienst;
• Gebruik bij voorkeur roestvrijstalen of aluminium open dewarvaten. Glazen open dewarvaten zijn minder geschikt voor cryogene vloeistoffen vanwege het risico op implosie. Controleer glazen dewarvaten regelmatig op (haar)scheurtjes;
• Gebruik voor opslag van kleine hoeveelheden cryogene stoffen alleen speciaal hiervoor ontwikkelde vaatjes. Gebruik dus nooit een gewone thermosfles!
• Zorg voor stickers op de vaten met volgende gegevens:
  • Risico’s;
  • Gevarentekens;
  • Handelwijze bij calamiteiten.

Leverancier

Raadpleeg de veiligheidsinformatie die de leverancier over de cryogene stoffen of over de betrokken apparatuur meelevert.