Geneesmiddelen

Geneesmiddelen hebben helaas geen bijsluiter voor de medewerker die het middel toedient of bereidt. Sommige geneesmiddelen kunnen bij lage blootstelling over langere tijd echter kanker veroorzaken, het genetisch materiaal veranderen of misvormingen verwekken. Daarnaast zijn er geneesmiddelen, zoals antibiotica en antivirale middelen, waarbij schadelijke effecten op de gezondheid ook niet zijn uit te sluiten. Gezien de aard van de stoffen en het vaak ontbreken van gegevens over effecten bij lage blootstelling is het belangrijk die blootstelling zoveel mogelijk te voorkomen.

Blootstelling aan geneesmiddelen kan op de volgende momenten plaatsvinden:

• Tijdens het toedieningsgereed maken;
• Tijdens het toedienen (met name vernevelen);
• Via (het opruimen van) excreta;
• Tijdens direct contact met de patiënt.

Om blootstelling te voorkomen, moeten medewerkers tal van maatregelen treffen. Het is van groot belang dat iedereen die met geneesmiddelen werkt hiervan op de hoogte is. Informeer altijd naar interne regelingen en richtlijnen.

Maatregelen die u de medewerkers moet laten nemen voor het veilig toedieningsgereed maken en toedienen:

• Bereid geneesmiddelen zoveel mogelijk in de apotheek. Worden risicovolle geneesmiddelen toch op de afdeling toedieningsgereed gemaakt, dan moeten dezelfde maatregelen worden getroffen als in de apotheek;
• Gebruik bij het toedieningsgereed maken en toedienen van geneesmiddelen zoveel mogelijk een gesloten systeem;
• Creëer voor het toedieningsgereed maken van geneesmiddelen een aparte, gescheiden werkplek. Hierdoor zijn medewerkers bewuster bezig met de bereiding. Wordt er gemorst, dan blijft de vervuiling beperkt tot deze plek. Bovendien zijn administratieve handelingen, zoals etiketten schrijven, duidelijker te scheiden van de geneesmiddelenbereiding;
• Maak de geneesmiddelen toedieningsgereed op een absorberend matje. Verschoon dit matje na morsen en na beëindiging van de bereidingscyclus. Met de bereidingscyclus wordt het toedieningsgereed maken van één of meerdere geneesmiddelen bedoeld;
• Maak het gehele werkblad (inclusief achterkant en zijkant) met een pH-neutraal schoonmaakmiddel dagelijks schoon of direct na morsen;
• Draag bij het toedieningsgereed maken van geneesmiddelen handschoenen (nitril of latex-ongepoederd). Doe de handschoenen uit na morsen of na een bereidingscyclus;
• Verwijder handschoenen die gebruikt zijn bij kankerverwekkende of reprotoxische stoffen als gevaarlijk afval.

Maatregelen voor het toedienen door vernevelen:

• Gebruik, indien mogelijk, een voor de omgeving minder belastende toepassingswijze, zoals orale toediening;
• Zorg ervoor dat de vernevelaar automatisch uitgaat of door de patiënt uitgezet kan worden wanneer hij of zij het mondstuk uit de mond haalt;
• Voorzie het vernevelsysteem van een doeltreffende filter voor de exhalatielucht;
• Gebruik een dubbelwandig masker met afzuiging;
• Geef patiënten een duidelijke instructie;
• Vernevel risicovolle geneesmiddelen in een aparte ruimte of cabine met voldoende ventilatie (ventilatievoud minimaal 10) en onderdruk. Zorg dat ook na de behandeling de ventilatie aanblijft;
• Vernevel op de afdeling uitsluitend wanneer de patiënt niet vervoerd kan worden;
• Plaats tijdens de verneveling een afzuigkap met HEPA-filter bij de patiënt;
• Voorkom het onnodig binnenlopen van de ruimte. Doe dit door van buiten zicht op de patiënt mogelijk te maken (tot minimaal 30 minuten na de behandeling) en door bijvoorbeeld de intercom te gebruiken;
• Zorg voor zo weinig mogelijk spullen in de ruimte;
• Zorg ervoor dat alle spullen in de ruimte goed schoon zijn te maken en te desinfecteren;
• Maak 30 minuten na elke behandeling de ruimte (vochtig) schoon;
• Draag, afhankelijk van het soort geneesmiddel, persoonlijke beschermingsmiddelen tijdens de behandeling en minimaal 30 minuten daarna. Daarbij gaat het om ademhalingsbescherming P3, handschoenen en schort;
• Met name bij het werken met cytostatica moeten voldoende maatregelen getroffen worden om blootstelling aan deze kankerverwekkende geneesmiddelen geheel te voorkomen.
  Zie hiervoor Veilig werken met Cytostatica.