Is die stof gevaarlijk?

Stoffen en mengsels die in vaste, vloeibare, pasta- of gelatineachtige toestand, ook zonder inwerking van zuurstof in de lucht exotherm kunnen reageren, hierbij snel gassen ontwikkelen en onder bepaalde voorwaarden ontploffen, snel explosief verbranden of door verhitting bij gedeeltelijke afsluiting ontploffen.

Categorie 1 (signaalwoord ‘gevaar’)
Stoffen en mengsels in vloeibare toestand met een vlampunt <23°C en een beginkookpunt < 35°C dan wel; gasvormige stoffen en mengsels die aan de lucht blootgesteld bij een normale temperatuur en druk kunnen ontbranden.

Categorie 2 (signaalwoord ‘gevaar’)
Stoffen en mengsels die aan de lucht blootgesteld bij normale temperatuur zonder toevoer van energie in temperatuur kunnen stijgen en tenslotte kunnen ontbranden, dan wel; vaste stoffen en mengsels die na kortstondige inwerking van een ontstekingsbron gemakkelijk kunnen ontbranden en na verwijdering van de ontstekingsbron blijven branden of gloeien, dan wel;

• vloeibare stoffen en mengsels met een vlampunt < 23°C en een beginkookpunt > 35°C , dan wel;
• stoffen en mengsels die bij aanraking met water of vochtige lucht een gevaarlijke hoeveelheid van zeer licht ontvlambare gassen ontwikkelen.

Categorie 3 (signaalwoord ‘waarschuwing’)
Vloeibare stoffen en mengsels met een vlampunt ≥ 23°C en ≤60°C. Door de toepassing van CLP verordening kunnen gasolie,diesel en lichte stookolie met een vlampuntbereik tussen ≥ 55°C en ≤ 75°C tot categorie 3 worden gerekend.

De ontvlambare stoffen van categorie 1, 2 en 3 worden voorzien van hetzelfde pictogram.

Stoffen en mengsels die bij aanraking met andere stoffen en/of mengsels, met name ontvlambare stoffen, sterk exotherm reageren. Zeer licht ontvlambaar.

Tot deze klasse behoren samengeperste gassen, vloeibare gassen, sterk gekoelde vloeibare gassen en opgeloste gassen.

Tot deze klasse behoren alle stoffen die corrosief zijn voor metalen, voor de huid alsook stoffen die ernstig oogletsel kunnen veroorzaken.

Stoffen en mengsels waarvan reeds een geringe hoeveelheid bij inademing of opname via de mond of via de huid acute of chronische aandoeningen of de dood kunnen veroorzaken.

Categorie 1 (signaalwoord ‘gevaar’)
Stoffen en mengsels die dodelijk zijn bij inslikken, bij contact met de huid of bij inademing.

Categorie 2 (signaalwoord ‘gevaar’)
Gelijk aan categorie 1 maar deze stoffen zijn minder toxisch, dat wil zeggen dat de effecten optreden bij een grotere blootstelling aan deze stoffen.

Categorie 3 (signaalwoord ‘gevaar’)
Stoffen of mengsels die giftig zijn bij inslikken.

Categorie 4 (signaalwoord ‘waarschuwing’)
Stoffen of mengsels die schadelijk zijn.

De acuut toxische stoffen van categorie 1, 2, 3 en 4 worden voorzien van hetzelfde pictogram.

Niet-bijtende stoffen en mengsels die bij directe, langdurige of herhaaldelijke aanraking met de huid of de slijmvliezen een ontsteking kunnen veroorzaken Tot deze klasse behoren ook sensibiliserende en narcotische stoffen. Dit zijn stoffen die bij inademing en/of bij opneming via de huid aanleiding kunnen geven tot een zodanige reactie van hypersensibilisatie (overgevoeligheid), dat latere blootstelling aan de stof of het preparaat karakteristieke nadelige effecten veroorzaakt.

Mutageen
Stoffen en mengsels die bij inademing of bij opname via de mond of via de huid erfelijke genetische afwijkingen kunnen veroorzaken of de frequentie van deze afwijkingen doen toenemen.

Kankerverwekkende of Carcinogeen
Stoffen en mengsels die bij inademing of bij opneming via de mond of via de huid kanker kunnen veroorzaken of de frequentie daarvan doen toenemen.

Reprotoxisch (voor de voortplanting vergiftig)
Stoffen en mengsels die bij inademing of bij opname via de mond of via de huid niet-erfelijke afwijkingen bij het nageslacht en/of aantasting van de mannelijke of vrouwelijke voortplantingsfuncties of vermogens veroorzaken, dan wel de frequentie van deze afwijkingen of aantasting doen toenemen.

Stoffen die onmiddellijk of na verloop van tijd gevaar voor één of meer milieucompartimenten opleveren of kunnen opleveren.

Stralingssymbool.

Biologisch-risicosymbool.

Gevaarsymbool voor 'lage temperatuur'.

Apart gevaarsymbool.

Ja, alle gevaarlijke stoffen uit de hierboven genoemde 9 categorieën hebben H(Hazard)-zinnen om het gevaar van de stof aan te duiden en P(Precautionary)-zinnen om de veiligheidsmaatregelen aan te geven. De zinnen worden gebruikt op de etiketten van de verpakkingen en in de veiligheidsinformatiebladen. De H- en P-zinnen, gecodeerd op nummer, zijn gestandaardiseerde beschrijvingen van de potentiële gevaren van de stof voor de gezondheid en de veiligheid bij normale behandeling en normaal gebruik.

Met de komst van het mondiale systeem voor de classificatie en etikettering van gevaarlijke stoffen, het GHS, (Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals) zullen de oranje vierkante Wm symbolen geleidelijk aan vervangen worden door de diamantvormige CLP pictogrammen.

CLP (Classification, Labellingand Packaging) is de afkorting van de Nederlandse verordening die komt uit de Europese regelgeving EU-GHS. De EU-GHS is de Europese variant van het mondiale systeem GHS geïnitieerd door de Verenigde Naties.

In Europa zijn ook EUH-zinnen van toepassing een uitbreiding op het mondiale systeem. Niet alleen de symbolen worden vervangen door pictogrammen maar ook de R- en S-zinnen zullen vervangen worden door de H(Hazard)- en P(Precautionary)-zinnen.

In de CLP zijn ook termen gewijzigd. Het woord preparaat is vervangen door het woord mengsel.

Zie ook: Veiligheidsinformatie: etikettering - H-zinnen en P-zinnen voor een volledig overzicht van alle de H- en P-zinnen.

Ja, pure alcohol ofwel ethanol is zeer brandgevaarlijk. Het krijgt het pictogram voor ontvlambare vloeistoffen en als waarschuwingszin H225.

Alcohol 70% is een oplossing in water met een vlampunt van 21°C. De stof valt daarmee in de categorie ontvlambaar met de waarschuwingszin H225.

Ethanol is daarnaast ook geplaatst op de Nederlandse lijst van stoffen die voor de voortplanting giftig zijn. Deze beoordeling is voornamelijk gebaseerd op blootstelling aan alcohol door (forse) consumptie.

In beroepssituaties zijn inhalatie en huidopname relevanter. Daarbij worden geen concentraties verwacht waarbij deze reprotoxische eigenschappen optreden. Vanuit de Europese Arboregelgeving heeft alcohol dan ook geen apart gevaarpictogram of H-zin voor reprotoxiciteit gekregen. Bij het afvoeren van ethanol als afvalstof hoeft volgens de Europese regelgeving dus niet met de reprotoxische eigenschap rekening gehouden te worden.

Nee, meestal niet. Op het etiket van een geneesmiddel voor de patiënt wordt niet aangegeven of dit schadelijke effecten voor de gezondheid van de medewerker kan opleveren. Dat zou bij de patiënten grote verwarring kunnen veroorzaken. Bij twijfel over de aard van het geneesmiddel kan het Farmacotherapeutisch Kompas of de bijsluiter van het geneesmiddel geraadpleegd worden.

In de geneesmiddeleninformatiebank (www.cbg-meb.nl) staat de wetenschappelijke productinformatie van alle in Nederland geregistreerde geneesmiddelen. Ook de apotheker kan informatie verstrekken over het geneesmiddel.

De umc’s beschikken over een eigen databank met circa 6000 veiligheidsinformatieblad en werkplekinstructiekaarten van gevaarlijke stoffen. In de databank zijn ook geneesmiddelen opgenomen. De meeste medewerkers komen niet rechtstreeks in contact met medicijnen. Voor diegenen waarbij dit wel waarschijnlijk is, bedenk wel: medicijnen zijn stoffen die in soms zeer lage doseringen (microgrammen) hun werk doen, wees dus voorzichtig!

Ja, het ’gevaarlijk‘ zijn voor de medewerker is uiteraard afhankelijk van de concentratie van de inhalatieanesthetica en de tijdsduur van blootstelling. De inhalatieanesthetica die momenteel in ziekenhuizen worden gebruikt zijn lachgas, sevofluraan, isofluraan, desfluraan en enfluraan.

Lachgas en halothaan zijn als reprotoxisch (voor de voortplanting vergiftige stoffen) geclassificeerd en worden steeds minder gebruikt en vervangen door andere middelen.

Ja, mogelijk. Over de schadelijke gezondheidseffecten van geneesmiddelen waaronder antibiotica en antivirale middelen bij medewerkers die vrijwel dagelijks tijdens hun werk aan een kleine hoeveelheid worden blootgesteld is nog weinig bekend.

Er zijn enkele gevallen bekend waarbij medewerkers een allergie hebben ontwikkeld of resistentie hebben opgebouwd tegen antibiotica. Gezien het effect van geneesmiddelen (antibiotica) bij patiënten en het nog veelal ontbreken van gegevens over effecten bij lage blootstelling is een zorgvuldige manier van werken noodzakelijk, met een zo min mogelijke kans op blootstelling.

Ja, bloed wordt binnen het ziekenhuis als een gevaarlijke stof aangemerkt: het is potentieel besmet met pathogene micro-organismen. Dit geldt overigens ook voor de andere lichaamsvloeistoffen (vruchtwater, liquor, ascites en pleuravocht). U hoeft dit echter niet op een bloedbuis zelf aan te geven met het gevaarsymbool ’Biologisch risico‘, omdat er in een ziekenhuisomgeving vanuit wordt gegaan dat alle bloedproducten potentieel besmet kunnen zijn.

Het gevaarsymbool is soms wel nodig als u de bloedmonsters gaat versturen en is altijd nodig als het als afval in een afvalvat of naaldcontainer wordt afgevoerd. Dan vallen ze onder de ADR-vervoersregels met speciale voorschriften voor de verpakking en etikettering. Grotere hoeveelheden bloed worden afgevoerd in ziekenhuisafvalvaten met UN code 3291. Bloedbuizen voor het laboratorium worden als diagnostisch monster verstuurd in speciale verpakkingen met UN 3373 ‘BIOLOGISCHE STOF CATEGORIE B’.

Ja, in geconcentreerde vorm zijn schoonmaakmiddelen vaak irriterend of bijtend. Vaak worden ze in geconcentreerde vorm aangeschaft en voor het gebruik worden zij dan verdund. Ook zit in een schoonmaakmiddel vaak meer dan 10% loog.

Dat hoort op het etiket en in het VIB te staan. In de handleiding of het gebruiksvoorschrift kunt u nagaan of de gebruiksconcentratie ook nog gevaarlijk is. Ook desinfectiemiddelen kunnen als gevaarlijke stof worden aangemerkt. Dit gebeurt als ze een gevaarlijke stof bevatten zoals alcohol, glutaaraldehyde, formaldehyde, fenol en chloor- en jodiumverbindingen

Ja, tot een bepaalde concentratie. Hoe gevaarlijk de oplossing is, hangt af van de concentratie. Geconcentreerde natronloog is bijtend. Op de verpakking moet staan het pictogram 'corrosief' en de H-zin H314 ‘veroorzaakt ernstige brandwonden.

Bij verdunnen neemt het effect af. Onder de concentratiegrens van 5% (1.3 M) is dit mengsel nog slechts irriterend. Daarbij hoort het pictogram Uitroepteken met H315, H319). Verdunt u het mengsel tot minder dan 1% (0.25 M), dan is het niet meer gevaarlijk en hoeven er helemaal geen pictogram en H-zin meer vermeld te worden.

Enkele voorbeelden van specifiek ziekenhuisafval zijn:

• afval van klinische en microbiologische laboratoria dat bacterieel, viraal of met schimmels besmet is;
• scherpe voorwerpen, zoals injectienaalden, afgeknipte capillairen, scalpels;
• instrumenten en bloedbuizen;
• bloed, plasma en andere pasteuze en vloeibare afvalstoffen (zoals wondvocht, drainvocht en pus) die niet opgedroogd zijn (en dus in vloeibare vorm aanwezig zijn);
• (resten van) cytostatica.